3 vấn đề khó khăn, bất cập trong quá trình thực hiện tự chủ đại học ở Việt Nam

Sáng 14/12, Câu lạc bộ Mạng lưới bảo đảm chất lượng giáo dục Việt Nam phối hợp cùng Trường Đại học Hùng Vương TP.HCM - DHV tổ chức Hội thảo Khoa học Quốc gia 2024 với chủ đề “Đổi mới quản trị đại học trên cơ sở tự chủ đại học gắn liền với đảm bảo chất lượng”, với sự tham gia của đại diện hơn 150 cơ sở giáo dục đại học trên địa bàn cả nước.

Hội thảo với mục tiêu tạo ra một diễn đàn nhằm tạo cơ hội trao đổi giữa các nhà quản lý giáo dục, chuyên gia và nhà nghiên cứu về các chiến lược quản trị đại học hiệu quả, tận dụng công nghệ số để nâng cao hiệu suất quản lý và đảm bảo chất lượng đào tạo. Hội thảo cũng hướng đến việc chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn từ các mô hình quản trị tiên tiến, thúc đẩy hợp tác quốc tế nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng các tiêu chuẩn toàn cầu.

GS.TSKH Nguyễn Đình Đức chia sẻ những thành tựu và thách thức trong việc thực hiện tự chủ đại học tại Việt Nam

GS.TSKH Nguyễn Đình Đức, Chủ tịch Câu lạc bộ, đồng trưởng BTC Hội thảo cho biết: "Các báo cáo hội thảo lần này đã tập trung vào đánh giá thực trạng tự chủ trong các cơ sở giáo dục đại học của Việt Nam hiện nay; kinh nghiệm về tự chủ đại học của các nước châu Á, châu Âu, và của Hoa Kỳ; mối quan hệ Ban giám hiệu – Hội đồng trường; thực trạng về tự chủ tài chính, tự chủ học thuật của các trường đại học; các báo cáo tại hội thảo cũng đã xem xét và khảo sát, đánh giá những nhân tố chủ yếu tác động đến tự chủ đại học ở Việt Nam; các báo cáo của Hội thảo cũng đề cấp đến các vấn đề rất quan trọng như như đội ngũ giảng viên, chuẩn đầu ra và sự hài lòng của sinh viên; chuyển đổi số; khung năng lực của giảng viên và người học; hoạt động kiểm định chất lượng; mối quan hệ của nhà trường, nhà khoa học với doanh nghiệp trong bối cảnh tự chủ đại học như hiện nay."

Giáo sư Nguyễn Đình Đức nhấn mạnh: "Điều thay đổi quan trọng nhất trong tự chủ đại học từ khi Luật giáo dục đại học sửa đổi năm 2018 là định hướng các cơ sở giáo dục đại học hoạt động theo mô hình doanh nghiệp. Qua các báo cáo tham luận của các đại biểu tại Hội thảo này, chúng ta có thể thấy được bức tranh khá tổng thể về việc thực hiện tự chủ trong các trường đại học ở Việt Nam trong thời gian 5 năm qua, từ 2019 đến nay; thấy được những mặt tích cực, tự chủ nhưng phải luôn gắn với bảo đảm chất lượng đào tạo, chất lượng đội ngũ, chất lượng nghiên cứu và không ngừng đổi mới sáng tạo, hội nhập với các chuẩn mực quốc tế. Và thực sự tự chủ đại học đã như luồng gió mới, tạo động lực, thúc đẩy giáo dục đại học Việt Nam đổi mới rất mạnh mẽ, nhất là đổi mới cơ chế hoạt động và quản trị đối với các cơ sở giáo dục đại học công lập.

Các báo cáo tham luận và các phát biểu trao đổi tại Hội thảo cho thấy: bên cạnh những thành tựu rất quan trọng đã đạt được, cũng còn những khó khăn, bất cập trong quá trình thực hiện tự chủ đại học ở Việt Nam.

Một là cần khẳng định, xác định rõ vai trò và vị trí của Hội đồng trường với Ban Giám hiệu. Với các trường công lập, nếu tự chủ, thì khi so sánh với doanh nghiệp, Hội đồng trường vai trò sẽ như Hội đồng quản trị, còn Hiệu trưởng và Ban Giám hiệu có vai trò như Giám đốc, Ban Giám đốc của doanh nghiệp. Với các trường ngoài công lập, thì hội đồng quản trị, trên thực tế phải có vai trò quyết định như của hội đồng trường. Vì vậy, với các trường công lập, Chủ tịch Hội đồng trường dễ đồng nhất với Bí thư Đảng ủy; trong khi đó với các trường ngoài công lập, Chủ tịch hội đồng quản trị mới là người giữ vai trò quyết định lớn nhất và quan trọng nhất. Do đó, Luật và Nghị định tới đây cần sửa đổi sao cho phù hợp với thực tiễn này.

Hai là tự chủ đại học tác động mạnh mẽ đến mô hình và quản trị của 2 đại học quốc gia, các đại học vùng và các đại học. Theo như tư duy biện chứng, thì các trường đại học tự chủ muốn phát triển bền vững sẽ phải tiến tới đại học đa ngành, đa lĩnh vực. Tự chủ càng cao thì mô hình quản trị khi có cấp quản lý trung gian ngày càng không phù hợp. Do đó, vấn đề đặt ra là tới đây, khi sửa Luật giáo dục đại học, cần cân nhắc việc các cơ sở giáo dục đại học sẽ vẫn có khái niệm là các đại học, trường đại học hay chỉ là các trường đại học?

Ba là, cần tiến tới sự bình đẳng giữa các cơ sở giáo dục đại học công lập và ngoài công lập. Nhà nước hoàn toàn có thể đầu tư cho các trường ngoài công lập nếu trường đó có nhóm nghiên cứu mạnh, tham gia đào tạo và cung cấp nguồn nhân lực theo yêu cầu sứ mệnh quốc gia.

Gió đã bắt đầu đổi chiều. Các trường công lập đào tạo uy tín, chất lượng được tự chủ sẽ ngày càng có thế mạnh vượt trội so với các trường ngoài công lập và các trường chưa tự chủ trong việc thu hút nhân tài và thu hút các nguồn lực cho đầu tư phát triển.

GS.TSKH Nguyễn Đình Đức khẳng định: "Hội thảo đã góp phần quan trọng nâng cao nhận thức của các các nhân, tổ chức về tự chủ đại học, cũng như đề xuất những kiến nghị xác đáng và thuyết phục để Đảng và Nhà nước tháo gỡ những rào cản, khó khăn trong quá trình thực hiện tự chủ đại học ở Việt Nam. Từ hội thảo này cho thấy các cơ sở giáo dục đại học, các cơ quản quản lý nhà nước phải tiếp tục thay đổi từ nhận thức đến cơ chế vận hành, quản trị tự chủ đại học. Đẩy mạnh tự chủ đại học để từ đó, các cơ sở giáo dục đại học nắm thời cơ và khơi thông các nguồn lực. Tự chủ đại học để phát huy tối đa mọi nguồn lực. Các cơ sở giáo dục đại học tự chủ có nguồn lực, có trách nhiệm và động lực để phát triển và “cất cánh” nhanh và mạnh mẽ hơn nữa trong thời gian tới".

Tổng kết ý kiến trao đổi tại Hội thảo, Giáo sư Nguyễn Đình Đức đánh giá: "Tự chủ đại học theo Luật giáo dục đại học sửa đổi năm 2018, nếu thực hiện tốt, đúng và đầy đủ, thực sự có thể ví như “khoán 100” với các cơ sở giáo dục đại học công lập. Nếu biết tận dụng và phát huy tốt để cộng hưởng, phát huy những thế mạnh và tiềm năng, giáo dục đại học Việt Nam sẽ phát triển vượt bậc trong thời gian tới".